وقف یکی از برترین مصادیق احسان و نیکوکاری است که در سامان دهی زندگی فردی و اجتماعی، نقش فراوانی دارد. این سنت حسنه که از پیامبر و ائمه (ع) برای ما به یادگار مانده است، از عوامل اثرگذار شکوفایی تمدن و پیشرفت در عرصه‌های گوناگون جوامع اسلامی به شمار می‌رود. ازاین رو، وقف می‌تواند در جنبه‌های گوناگون حیات اجتماعی و فردی انسان، مانند فرهنگ، اقتصاد و دیگر عرصه ها، نقش سازنده‌ای داشته باشد.

17 ربیع الاول در تاریخ رسمی‌کشور به نام روز وقف نامیده شده است. اشاره به سابقه این نامگذاری علاوه بر اینکه کمک به اطلاعات تاریخی است، گامی‌نیز در جهت آشنایی مردم با این سنّت حسنه است. همان سنتی که به رغم ظرفیت وسیع و قابلیت ذاتی آن برای رفع مشکلات رفاهی و اقتصادی جامعه و کمک به گسترش دانش و توسعة فرهنگ دین متأسفانه کارآیی لازم را چنانکه باید نداشته است. البته تلاش‌های بی‌شائبه کارگزاران وقف و متولیان قابل تقدیر است، ولی به هر دلیل وضعیت موجود فاصلة زیادی با اهداف متعالی وقف و امور خیریه داردکه بررسی علل و عوامل آن فرصت دیگر و فضای دیگری را می‌طلبد.

و، امّا سابقة نامگذاری یک روز در سال با نام وقف به سال‌های اولیه انقلاب برمی‌گردد که نمایندگان امام خمینی (ره) در سازمان اوقاف و امور خیریه حجت‌الاسلام والمسلمین امام جمارانی و حجت‌الاسلام والمسلمین نظام زاده دهه آخر صفر را به نام «دهة وقف» نامیدند. علت آن هم این بود که بیشترین درآمد موقوفات در ایران طبق نیات واقفین باید صرف عزاداری سیدالشهداء (ع) 

 دلایل انتخاب  17 ربیع الاول به عنوان روز وقف:

وقف اگرچه یک نهاد بشری و همزاد انسان است و سابقه آن به لحاظ وجود حسّ خیرخواهی و نوع دوستی در ذات انسان به درازای تاریخ زندگی و قدمت بشر است، ولی «وقف اسلامی» در قالب جدید خود که توأم با تنوع، پایداری، هدفمندی و آرمانگرایی دینی است توسط پیامبر گرامی‌اسلام پایه‌گذاری شده است. روزی که مخیریق یهودی بدون آن که مسلمان شود اموال خود را به پیامبر اسلام هبه کرد و پیامبر اکرم (ص) بعد از کشته شدن مخیریق اموال او و حیطان سبعه را در قالب صدقة جاریه در خدمت نیازمندان قرار داد، هستة اولیه «وقف اسلامی» تشکیل شد و پیامبر اکرم (ص) در تاریخ اسلام به عنوان اولین واقف به شمار آمد.

حضرت علی (ع) در وقف‌نامة خود که حاوی نکات بسیار مهمی‌است از آن جمله اینکه این اموال نباید به کسی بخشیده شود و یا به ارث برده شود و یا فروخته شود و همه این امور در موقوفات ممنوع است پایه گذار شیوه وقفنامه نویسی است. در این وقفنامه فرزندش امام حسن مجتبی (ع) را متولی موقوفات خود قرار داده است؛ بنابراین روز17 ربیع الاول ، به این  مناسبت، بهترین روز برای نامگذاری وقف انتخاب شده است. زیرا سالروز ولادت نبی گرامی‌اسلام (اولین واقف) است .