تعریف رشته
رشته کارشناسی پیوسته اتاق عمل شاخه ای از علوم پزشکی است که طی این دوره دانشجویان با اصول جدید اتاق عمل و تکنولوژی های نوین جراحی در جراحی های تخصصی و فوق تخصصی آشنا شده و مراقبت و کمک به اداره بیمار را قبل و حین و بعد عمل می آموزند . دانش آموختگان این رشته عضوی از تیم بهداشتی درمانی خواهند بود که به عنوان بخشی از تیم جراحی برای کمک به اجرای یک عمل جراحی با نتایج مطلوب در بخشهای اتاق عمل بیمارستان بخشهای مداخله تشخیصی درمانی و مراکز مراقبتی سیار ایفای نقش می نمایند .
تاریخچه رشته
در سراسر دنیا برنامه اتاق عمل به دو صورت ارائه می شود در حالت اول دانش آموختگان رشته کارشناسی پرستاری ( پس از کسب مدرک لیسانس ) در یک دوره یک تا دو ساله برای ورود به اتاق عمل آموزش می بینند. در مرحله دوم دانشجویان در مقطع کاردانی آموزش های عمومی دوره اتاق عمل را می گذرانند و برای ایفای نقش به عنوان فرد سیار و اسکراب ( دست شسته ) آماده می شوند و سپس در صورت تمایل در یک دوره یک و نیم الی دو و نیم ساله برای ایفای نقش به عنوان کمک اول جراح آماده می شوند.
استاندارهای مراقبت از بیمار در انجمن پرستاران اطاق عمل آمریکا نشان می دهد که دانشجویان دوره های تکنسین اطاق عمل می توانند تا دوره های تخصصی بالاتر ادامه تحصیل دهند ، با ذکر این نکته که افراد هر گروهی شرح وظایف خاص خود را دارند و نقش افرادی که دوره تخصصی را طی کرده اند با تکنسین اطاق عمل تفاوت دارد .
بر اساس استاندارهای انجمن تکنولوژیست های جراحی، افراد شاغل در اتاق عمل دارای مدارک متفاوتی می باشند. به عنوان مثال تکنولوژیست های جراحی برای ایفاء نقش اسکراب در سه سطح یک تا سه آموزش می بینند در سطح اول فرد در عملهای عمومی وارد می شود، در سطح دوم می تواند در عملهای تخصصی تر ایفاء نقش نماید و در سطح سوم فرد در حوزه مدیریت نیز وارد می گردد. مطابق استاداندارهای این انجمن« کمکهای اول جراحان » نیز در سه سطح پایه ، عمومی و تخصصی فعالیت می کنند.« کمک اول جراح » می تواند یک پزشک ، یک پرستار دوره دیده اطاق عمل ( پرستار با مدرک RN که دوره اطاق عمل را گذرانده ) و یا یک تکنولوژیست جراحی که یک دوره آموزشی اضافه ( 5/1-5/2ساله ) گذرانده است و دارای مجوز کار و مدرک برای ایفای نقش کمک اول جراح است باشد. این انجمن که توسط دانشکده جراحان آمریکا ، انجمن بیمارستانهای آمریکا ، انجمن پرستاران اطاق عمل پایه گذاری شده ، نیز در پیشنهادات خود اعلام نموده که برای تکنسینهای جراحی دوره های مقدماتی حداقل مدرک فوق دیپلم و برای دوره های پیشرفته و نیز « کمکهای اول جراح » کسب مدرک لیسانس ضرورت دارد .
رشته اتاق عمل درایران درمقطع کاردانی بین سالهای 1366 تا 1380 و درمقطع کارشناسی پیوسته وناپیوسته ازسال 1387دردانشکده های مختلف سطح کشور راه اندازی گردید. این رشته در دانشکده های پیراپزشکی و یا پرستاری به دانشجویان ارائه می گردد . در این دانشکده گروه اتاق عمل متولی اداره دانشجویان در رشته کاردانی اتاق عمل می باشد.
ضرورت وجود حرفه و ارتقاء حرفه ای
امروزه بیش از پیش نقش پرسنل جراحی آموزش دیده در سیستم بهداشتی درمانی مشخص شده است تکنولوژیست های اتاق عمل عضو مهمی از تیم بهداشتی بوده که در تماس نزدیک با جراحان ، متخصصان بیهوشی و پرستاران در راستای تامین مراقبتی مطلوب برای بیماران فعالیت می کنند .عملکرد انسانی و شایسته حرفه های مراقبتی دانش و مهارت وسیعی می طلبد و از آنجا که سنگ زیربنایی رشد و توسعه یک حرفه ، آموزش آن حرفه می باشد ، پرسنل اتاق عمل نیز مانند سایر اعضاء سیستم بهداشتی درمانی نیازمند اجرای استانداردهای آموزشی می باشند . انتظار می رود که در سال های آینده میزان نیاز به تکنولوژیست های اتاق عمل سریعتر از حد متوسط افزایش یابد. علت این امر افزایش تعداد و انواع اعمال جراحی و رشد جمعیت و نیز افزایش میزان سالمندی است ( زیرا افراد سالمند نیاز به اعمال جراحی بیشتری دارند)، از سویی پیشرفت سریع تکنولوژی پزشکی موجب تغییرات چشمگیری در زمینه تکنولوژی جراحی می گردد . پیشرفتهای تکنیکی مانند تکنولوژی فیبرهای نوریو یا لیزر موجب ایجاد تکنیکهای جراحی جدید می شود و اتاق عمل های آینده برای تطابق با کامپیوترها ، لیزرها ، فیبرهای نوری ، الکترونیک و رباطها به منظور انجام مراقبات روتین بیمار آماده می شوند . لذا تغییرات وسیع و چشمگیر موجود در تکنیکهای جراحی نیازمند هم سطح شدن تکنسینهای جراحی با نقشها و وظایف جدید بوده و برنامه آموزشی کنونی برای برآوردن نیازهای پرسنل اتاق عمل در آنیده کافی نخواهد بود . بنابر این تکنولوژیستهای اتاق عمل باید برای این چالش های در حال پیشرفت و تغییر آماده شوند.
توانمندی های اختصاصی مورد انتظار از دانش آموختگان
این توانمندی ها شامل موارد زیر هستند:
- ارتباط حرفه ای
- آماده سازی و چینش وسایل
- کار با وسایل و تجهیزات
- نگهداری وسایل و تجهیزات
- ایمنی بیماران، کارکنان، محیط کار
- جابجایی و انتقال صحیح بیمار
- پوزیشن دهی بیمار تحت نظر جراح
- شستن دست به روش اسکراب
- پرپ و درپ
- سیرکولار جراحی
- اسکراب جراحی
- هموستاز جراحی
- کوتریزاسیون جراحی
- مراقبت از زخم جراحی
- احیا قلبی، ریوی، مغزی
- گند زدایی و استریلیزاسیون
جایگاه شغلی دانش آموختگان :
اغلب تکنولوژیست های اتاق عمل دربیمارستان ها ومراکزمراقبتی سیار استخدام می شوند. اگرچه بیمارستان ها اولین استخدام کننده این گروه می باشند، اما انتظار می رود استخدام آنها درمراکزجراحی سیار، مراکزمراقبتی سرپایی ومطب های پزشکان افزایش یابد.
طول دوره و شکل نظام آموزشی:
طول دوره کارشناسی پیوسته رشته اتاق عمل و نظام آموزشی آن مطابق آئین نامه آموزشی دوره کارشناسی پیوسته و ناپیوسته مصوب شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی است. مدت تحصیل حداقل 4سال و حداکثر 5سال (در شرایط خاص و با موافقت آموزش کل دانشگاه علوم پزشکی مثل مرخصی تحصیلی و....... ) می باشد.
دروس و تعداد واحدهای درسی :
تعدادکل واحدهای درسی دوره کارشناسی پیوسته رشته اتاق عمل 130 واحدو به شرح زیرمی باشد.
دروس عمومی : 22 واحد
دروس پایه و تخصصی: 74 واحد
کارآموزی: 18 واحد
کارآموزی درعرصه : 16 واحد
امکان ادامه تحصیل فارغ التحصیلان کارشناسی تکنولوژی اتاق عمل:
فارغ التحصیلان این رشته می توانند در رشته های کارشناسی ارشد اتاق عمل ، کارشناس ارشد پرستاری ویژه ، کارشناس ارشد پرستاری نوزادان ، کارشناس ارشد پرفیوژن ادامه تحصیل دهند.
اهداف رشته